Sepetim

MENÜ

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönünden Gazlar

 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönünden Gazlar

27 Haziran 2007 tarihinde Mustafa Taşyürek tarafından yayınlandı.
İşyerlerinde hammadde, ara veya mamül madde olarak gaz, buhar, sis, duman veya toz şeklinde değişik maddeler bulunur veya çeşitli işlemler sonucu ortaya çıkar. Bunlar işyeri havasını kirletebilirler. Bazen, maddeler insan sağlığı için zararlı olmazlar, ancak konsantrasyonları yüksek olursa rahatsız edici olurlar. Bazen de çok zararlı olabilirler. Bunlarla kirlenmiş havanın solunumu ciddi hastalıklara veya ölümlere sebep olabilir. Bazı durumlarda da çeşitli konsantrasyonlardaki bazı gazlar parlama, patlama veya yangın riski yaratabilirler.
Çalışma işlemleri sırasında bu maddeler işyeri ortamına dağılabilir. Bunların dağılması tam olarak önlenemeyebilir. En modern işyerlerinde, en ileri teknoloji kullanıldığı halde, 
her basamakta tamamen yalıtılmış olarak çalışılamaz. Zararlı olabilecek maddenin sızarak işçinin solunum alanına girmesi önlenemeyebilir .
Her ne kadar işyeri atmosferine kirleticilerin girmesi önlenemiyorsa da özel yollarla (genel havalandırma, lokal-yerel absorbsiyonlu / emişli havalandırma, çalışma işlemlerinin yalıtılması) havadaki kirletici maddelerin yoğunluğu (kirli hava uzun süre solunsa bile) zararlı olmayacak , parlama – patlama riski yaratmayacak duruma getirilebilir.
Önlem alınabilmesi için de ön koşul bu riskleri tanımaktır. Bu amaçla bu yazıda iş sağlığı ve güvenliği yönünden gazların tanıtılması amaçlanmıştır.
Gaz sözcüğü; genellikle sabit bir şekli ve belirli bir hacmi olmayıp sınırsız olarak yayılabilen ve basınç artması veya sıcaklığın azalmasının etkisi ile sıvı veya katı hale gelebilen maddeyi ifade eder.
GAZLAR KİMYASAL ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILIRSA;
1 – Parlayabilen gazlar: (Genel olarak kullanılan bu gazlar hakkında aşağıda biraz daha ayrıntılı bilgi verilecektir.)
2 – Parlamayan gazlar: Hiçbir konsantrasyonda hava veya oksijen ile yanmazlar . Bunlara örnek olarak;
Hava;
Oksijen (O2) : % hacim olarak 20.95
Nitrojen ( Azot )(N2) : % hacim olarak 78.07
Asal gazlar, H2, Ozon (03) : % hacim olarak 0.95
Karbon dioksit (CO2) : % hacim olarak 0,03
Azot (N2)
Helyum (He) ve diğer asal gazlar {Neon (Ne), Argon (Ar), Kripton (Kr), Kisinon (Xe), Radon (Rn) } .
Karbon dioksit (CO2),
Kükürt dioksit (SO2) verilebilir.
3 – Reaktif gazlar: Bazı koşullar altında diğer maddelerle kimyasal olara reaksiyona girerler. Bu gazlar;
Flüor (F)
Klor (Cl2) (parlamayan gaz olarak sınıflandırılır) ile hidrojen (H2) (parlayabilen bir gaz) arasındaki reaksiyon.
Asetilen (CHCH)
Metil asetilen (CH3CCH )
Propilen (CH3CH:CH2) ve
Vinil klorür’dür (-CH2:CHCl) .
4 – Toksik (zehirli) gazlar: Solunum atmosferine yayıldıklarında ciddi sağlık sakıncaları yaratabilirler. Bunlara örnek;
Klor (Cl2)
Hidrojen sülfür (H2S)
Amonyak (NH3)
Karbonmonoksit (CO) verilebilir.
GAZLARIN KULLANIMLARINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI
  1. Yakıt gazları
  2. Endüstriyel (sınai) gazlar.
  3. Tıbbi gazlar {Siklo propan, Oksijen, Azot monoksit (nitrous oxide) }
GAZLARIN İNSAN BÜNYESİNE ETKİSİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
1. Basit Boğucu Gazlar;
Azot (N2) , karbondioksit (CO2) ve metan (CH4) bu sınıfa örnek olarak gösterilebilir. Örneğin karbondioksitin işyeri çalışma ortamında bulunmasına izin verilebilecek en fazla miktarı (MAK değeri; Müsadeedilebilir Azami Konsantrasyon’u) 5000 ppm (milyon hacimde kısım olarak) gibi yüksek bir değerdir. Bu sınıftaki gazlar normal havadaki %20,9 oksijen oranını düşürmek suretiyle boğucu etki gösterebilirler.
Not: Havadaki oksijen oranı hacimce;
% 12 – 14 olursa; derin soluma, nabızda hızlanma ve koordinasyon bozukluğu.
%10 – 12 olursa; baş dönmesi, istekli hareketlerde güçlük.
% 8 – 10 olursa; bulantı, kusma, baygınlık, yüzde solukluk.
% 6 – 8 olursa; 8 – 6 dakikada ölüm.
% 4 olursa; çok kısa bir zamanda ölüm olabilir.
2. Kimyasal Boğucu Gazlar;
Değişik mekanizmalarla hücre oksidasyonunu etkiler ve toksik etki gösterir. Örnek olarak (aynı zamanda karşılarında çalışma ortamında bulunmasına izin verilebilecek değerleri – TLV: Eşik Sınır Değerleri- de verilmiştir):
Karbon monoksit (CO) :50 ppm
Hidrojen siyanür (HCN) :10 ppm
Hidrojen sülfür (H2S) :10 ppm
3. Tahriş Yapan Gazlar;
Özellikle üst solunum yollarında, gözlerde, deride çeşitli derecelerde tahrişe neden olabilirle. Örnek olarak;
Amonyak (NH3) :25 ppm
Klor (Cl2) :1
Azot dioksit (NO2) :5 ppm
Kükürt dioksit (SO2) :0,1 ppm
Ozon (O3) :0,1 ppm
Amonyak, klor ve kükürt dioksit’de etki hemen hissedilebilir. Ancak azot dioksit (NO2) ve fosgen’de (COCl2) etki birkaç saat sonra hissedilebilir.
4. Sistemik zehir etkisi gösteren gazlar: Örnek olarak ( bazı izabe fırınlarında veya anılan maddeleri içeren metaller kaynak yapılırken açığa çıkabilirler);
Arsin (AsH3) :0,05 ppm
Fosfin (PH3) :0,3 ppm
Stibin (SbH3) :0,1 ppm
 
Fosfin’de baygınlık, kan basıncında düşme, ishal ,
Arsin ve ve Stibin’de hemoliz ve hemoglobinuri görülür.
Tablo 1: Yanıcı Gazlar ve Bunların Parlama – Patlama Sınırları
 
Yanıcı Gazın Adı
Endüstride Oluşu / Meydana Çıkışı
Patlama Limiti Alt Sınır (Havada % hacim olarak)
Patlama Limiti Üst Sınır (Havada % hacim olarak)
Buhar Yoğunluğu Hava=1
Kendiliğinden Tutuşma Sıcaklığı
0C
(Sıvı Halinde) Kaynama Noktası0C
Asetilen
CH CH
Aydınlatma, kaynak işleri, metal kesme, benzen ve birçok organik maddenin sentezinde.
2.5
81
0.91
335
48
Alilen
CH3C:CH
(Metil asetilen)
Ara madde olarak, özel yakacak
1.74
-
0.66
-
-28
Amonyak NH3
Soğutma, alkali işleri, şist’ten petrol elde etme işleri, sentetik nitrik asit.
16.0
27.0
0.597
780
-38
Erytrene (1,3üBütadien)
CH2:CHCH:CH2
2.0
11.5
1.87
-4
Bütan
CH3CH2CH2CH3
“Renkli” gaz
1.9
8.5
2.05
430
0.5
Maden kömürü gazı (hava gazı)
Yaklaşık bileşimi % olarak; Hidrojen 50, Metan 32, Karbonmonoksit 8, Etilen 4, Azot 6.
8.0+-
40.0 +-
Siklopropan (CH2)3
Organik sentezlerde, anestetik madde olarak.
2.41
10.3
1.45
500
-34
Etan
CH3CH3
Petrokimyasallarda (etilen- halojenli etanların kaynağı) soğutucu sıvı.
3.12
15.3
1.05
510
-89
Etilen
H2C:CH2
Etilen oksit, etilen glikol, etilen klorohidrin, alkathen üretiminde kullanılır. Renksiz, tatsız bir gaz.
2.7
36
0.975
543
-104
Karbon monoksit (CO)
Hava gazı,su gazı, jeneratör gazı
12.5
74.2
0.967
651
-192
Yüksek fırın gazı
35
74
Doğal gaz
Petrol rafinesi
3.8 –6.5
13 - 17
Gaz, üretici
Yakıt
20 -30
70 - 80
Su gazı
Yakıt
7 - 9
55 - 72
Hidrojen
H2
Amonyak’ın sentezinde atomik, hidrojen kaynağı, kömür ve yağların hidrojenasyonunda, metil alkol üretiminde.
4.1
74.2
0.069
582
-252
Hidrojen sülfür H2S
Gaz fabrikası, kauçuk işleri, lağımlar.
4.3
45.5
1.189
260
-60
Etilen klorür
C2H5Cl
Kurşun tetra etil ve etil sellüloz üretiminde anestetik, alkilleştirici etken olarak, soğutmada Ayrıca fosforlar, kükürt, yağlar, reçineler ve parafinler için çözücü, insektisit.
3.6
14.8
2.22
518
12
Metil klorür CH3Cl
Düşük sıcaklık polimerizasyon işlemlerinde (butil kauçuk9 katalist olarak, silikonlar, soğutucu, ilaç, termometre sıvısı.
10.7
17.4
1.78
632
-24
Formaldehit
HCHO
Tanen 8dericilik sanayi), dezenfeksiyon maddesi, çeşitli reçine üretiminde, boya, ilaç, sterilize maddesi vb.
7
73
1.03
430
-21
Dimetil Eter (CH3)2O
Soğutucu, çözücü, polimerizasyon işlemlerinde katalist ve stabilizör olarak, ayırıcı..
3.4
27
1.617
350
-24
Metan CH4
Doğal gaz ve hava gazında, organik maddelerin bozunmasından, lağım ve arıtma tesislerinde vb.
5.3
13.9
0.554
540
-161
Metil amin CH3NH2
Boya, ilaç, böcek ve mantar ilacı, tekstil endüstrisi
Mono-4.9
Di – 2.8
Tri – 2.0
20.7
14.7
11.6
1.1
1.6
2.0
430
401
190
-7
Propan
CH3CH2CH3
Kaynak işlem., organik sentez, ev ve işyerlerinde yakıt olarak, etilen üretimi, ayrıca çözücü ve soğutucu olarak.
2.2
9.5
1.56
466
-43
Propilen CH2:CHCH3
İzopropil alkol, propilen, sentetik gliserin, akrilonitril, propilen oksit, heptan, akrilik asit, vinil reçineleri.
2.0
11.1
1.49
497
-50
Etilen oksit
CH2OCH2
Etilen glikol, akrilonitril üretimi vb.
3.0
80
1.52
429
10
Siyanojen gazı
NCCN
Organik sentezlerde, metalin kaynak ve kesme işlemlerinde, roket itici gaz olarak vb.
6.6
32
1.8
Diboran
B2H6
Organik boran bil. Üretimi, etilen’in polimerizasyonunda katalist olarak, bazı motorlar ve roketler için yakıt olarak.
0.8
88
0.96
37 - 51
Vinil klorür
CH2:CHCl
Bazı plastikler ve polivinilklorür üretiminde.
3.6
33
2.2
472

© 2020 Uys İş Güvenliği Malzemeleri Ltd Şti | BURSA 0 224 233 01 40 - 0224 443 64 91. Tüm hakları saklıdır.

Hipotenüs Hipotenüs® Yeni Nesil E-Ticaret Sistemleri ile Hazırlanmıştır.